Kısıklı Mahallesi: Eski İETT deposu, şimdi daha güzel

Ürgüplü Hayri Bey’in, savaş yıllarında, o zamanki vakıflara ait Alemdağ ormanlarından odun, kömür ve Taşdelen menbaından iyi su nakletmek için 1911 yılında yaptırmaya başladığı, Üsküdar tramvaylarının hizmete girdiği 7 Haziran 1928 günü törenle açılan eski Bağlarbaşı İETT Garajı, 2011 yılında Üsküdar Belediyesi’ne tahsis edilmişti. Tarihî bina, günümüzde Kültür Merkezi ve Ulaşım Müzesi olarak hizmet veriyor.

Nereden nereye…

İETT Bağlarbaşı Kültür Merkezi ve Ulaşım Müzesi’nin bulunduğu alan, uzun yıllar tramvay hangarı ve otobüs garajı olarak kullanılmıştır. Tarihî Acıbadem Tekkesi’nin bulunduğu vakıf arazisinin bir bölümü üzerine kurulan yapının inşasına Osmanlı döneminde başlanmış, ancak Cumhuriyet’in ilanından sonra tamamlanabilmiştir.

Yapımına Birinci Dünya Savaşı başlarında (1911) Evkaf Nazırı Hayri Bey’in ‘Evkaf-ı Humayun Nezareti Celilesi’ namına; Üsküdar, Çamlıca ve Alemdar tramvay imtiyazını almasıyla başlanan Bağlarbaşı Kuvvet Merkezi, Anadolu yakası tramvay hatlarını beslemiştir.

Binayı harp yıllarında inşa ettirmeye başlayan Hayri Bey’in (Ürgüplü) amacı; o zamanki vakıflara ait Alemdağ ormanlarından odun, kömür ve Taşdelen menbaından iyi su nakletmektir. Bu amaçla Almanya’dan birçok malzeme ile tramvay arabalarını getirip Çamlıca’ya kadar olan rayları döşemiştir.

Birinci Dünya Savaşı sebebiyle yapımına bir süre ara verilen merkezde Üsküdar Havagazı Şirketi’ne verilen ‘Elektrikle Tenvirat İmtiyazı’ sayesinde sadece elektrik üretilmeye başlanmıştır. O zamanki yazışmalarda geçen ‘Elektrik istihsal eden (üreten) fabrika, aynı zamanda tramvayları da hareket ettireceğinden bir masrafla iki işin hasıl olacağı’ düşüncesiyle binanın inşası için 1927 yılında başlayan ikinci girişim, Süreyya Paşa’nın katkılarıyla sonuçlandırılmıştır. Bina, Meclis Başkanı Kazım Özalp, Dahiliye Vekili Şükrü Kaya ve Şehremini Muhiddin Bey’lerin katılımıyla Üsküdar tramvaylarının hizmete girdiği 7 Haziran 1928 günü törenle açılmıştır.

Binanın mimar ve mühendisi, o zamanki unvanlarıyla Mühendis Mekteb-i Alisi İnşaat Muallimi ve Evkaf-ı Humayun Nezareti Celilesi, Heyet-i Fenniye Müdiri Mühendis Mimar Ali Talat Bey'dir. (1869-1922) Türkiye’de ekol yaratmış Mimar Kemalettin Bey’le ‘Birinci Ulusal Mimari’ akımının öncülüğünü yapan Ali Talat Bey, aynı zamanda Beşiktaş (1913), Kuzguncuk ve Üsküdar (1906-yıktırıldı) vapur iskelelerinin mimarıdır.

Bağlarbaşı Kuvvet Merkezi, Osmanlı döneminin son önemli mimari eserlerinin tasarımında temel olan eklektik (çeşitli dönem ve akımları içinde taşıyan) bir tavırla neo-klasik tarzda inşa edilmiş, klasik Osmanlı yapılarının mimari unsurlarının kullanıldığı bir yapıdır. İçinde o zamandan kalma, trafo kaldırmakta kullanılan hareketli bir vinç vardır. Yanındaki kulenin yangın kulesi ve gözlem yeri olarak kullanıldığı sanılmaktadır.

Bağlarbaşı’daki alan, hizmete açıldığı yıl olan 1928’den 1960’ların sonuna kadar tramvay deposu olarak kullanılmıştır. Anadolu yakasından tramvayların kaldırılmasıyla otobüs garajına dönüştürülen alanda bir yandan yüz otobüs depolanırken diğer yandan üretim atölyesinde motor yapımı, rektifiye ve parça imalatı işleri yürütülmüştür.

İETT, 1998 yılında İkitelli garajında Motor Yenileme Fabrikası’yla modern tesislere kavuşunca bir süre boş kalan alan daha sonra bölgenin tarihî özelliği dikkate alınarak kültür merkezine dönüştürülmüştür. İnşaatı 15 Mayıs 2005’te başlayıp 20 Temmuz 2007’de tamamlanan tesisin resmi açılışı 28 Haziran 2008’de yapılmıştır. İETT’nin öz kaynaklarıyla yapılan Kültür merkezinde tiyatro ve toplantı salonları, Türkevi, sahaflar çarşısı, otopark ve ulaşım müzesine dönüştürülmesi planlanan tarihi bina yer almaktadır.

Bağlarbaşı Kongre ve Kültür Merkezi

Kasım 2011’de İETT Genel Müdürlüğü tarafından protokolle Üsküdar Belediyesi’ne tahsis edilen Bağlarbaşı Kongre ve Kültür Merkezi her türlü kültür ve sanat etkinliklerine ev sahipliği yapmaktadır.

Merkez 740 koltuk kapasiteli salonuyla özellikle Anadolu Yakası’nda konser, tiyatro ve kongre organizasyonlarında duyulan mekan ihtiyacına cevap vermektedir. Yine 285 kişilik konferans salonu, 107 kişilik seminer salonu, 94 kişilik cep sinema salonu bulunmaktadır. Merkez içinde yer alan 2 adet sergi salonu bölgede sanatseverlere hizmet etmektedir.

Sezonda düzenlenen kültür etkinlikleri arasında; konserler, yetişkin ve çocuk tiyatroları, Sergiler, Şiir Akşamları, Saygı-Anma Geceleri, Sohbet-Söyleşi-Panel-Seminer ve Konferanslar bulunmaktadır.

Merkezimiz ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü işbirliği ile düzenlenen konserlere, İBB Kent Orkestrası Türk Halk-Türk Sanat Müziği Topluluklarına, Mehter ve Bando Takımlarına ev sahipliği yapmaktadır.

Üsküdar Belediyesi Kültür Etkinlikleri kapsamında Sivil Toplum Kuruluşları, Vakıf ve Dernekler ile ortak çalışmalar yapılmaktadır.

İletişim Bilgileri:

Adres: Selamiali Mah. Gazi cd. No:22 Bağlarbaşı-Üsküdar-İstanbul
Tel: 00 90 216 310 7474-391 4167

Ulaşım Bilgileri: Üsküdar Meydanından Ümraniye istikametine (Bağlarbaşı caddesi üzerinden) giden tüm otobüsler, Kadıköy istikametine giden dolmuş taksiler tercih edilebilir.

Otopark: Merkezin 100 araç kapasiteli kapalı otoparkı bulunmaktadır.