Osmanlı’da esnaf,kimsesiz çocuklara sahip çıkıyordu

Tarihimizde, ‘mahalle kültürünü’nün ayrılmaz bir parçası olan esnafların, sadece ticaret hayatında değil, sosyal hayatımızda da önemli hizmetler üstlendiği biliniyor. Bu sosyal hizmetlerden biri de, esnafların kimsesiz çocuklara sahip çıkmasıydı.

Osmanlı döneminde 1826’dan sonra kurulan İhtisap teşkilâtı, günümüzde belediye, zabıta, polis ve maliye, tarafından yürütülen işlerden bir kısmını yürütürdü. Kadı’lara bağlı olarak görev yapan bu teşkilat, özellikle ticaret alanında karşılaşılabilecek her türlü kötülüğü, uygunsuzluğu, haksızlığı, usulsüzlüğü ve yolsuzluğu engellemek için, çarşıda pazarda sıkı bir şekilde denetimler yapar, kanunların uygulanmasını sağlardı.

Bu denetimler sadece ticaret alanıyla sınırlı değildi. Osmanlı’nın son dönem ihtisap ağalarından Hüseyin Bey, bir çarşı denetimi sırasında, sırtına aşırı yük yüklenmiş bir eşek gördüğünde, bunun hayvana eziyet olduğunu düşünerek sahibini soruşturdu. Eşeğin sahibi, bir kahvehanede kahve içerken bulundu. Eşeğin sırtına çuvalları yükleyip kendisi keyifle kahve içen bu kişiye fena halde kızan Hüseyin Bey, çuvalları eşeğin sırtından indirtip sahibinin sırtına yükleyerek bir süre bekletti.

İhtisap Ağalığı daha sonra İhtisap Nazırlığı (Bakanlığı) olarak görev yaptı. Bu bakanlık, kimsesiz çocukları esnaflara emanet ederek, hem meslek sahibi olmalarını, hem de bir aile sıcaklığı içinde yetişmelerini de sağlardı.

İstanbul Belediye Zabıta Vakfı tarafından yayınlanan Mayıs 1997 tarihli “İstanbul Zabıta” dergisinde yer alan bilgiye göre, memleketin değişik bölgelerinden gönüllü olarak askere yazılmak için İstanbul’a gelen ancak 15 yaşından küçük oldukları için kanunen askere alınmaları ve tekrar memleketlerine gönderilmeleri mümkün olmayan çocuklar, İhtisap Nazırlığı’na havale ediliyordu. İhtisap Nazırı da, onların münasip birer esnafın yanına yerleştirilmelerini sağlıyordu. Esnaf, bu çocukları kendi çocukları gibi yetiştireceklerine söz veriyorlardı. Böylece, İstanbul’a gelen kimsesiz çocukların korunması, bakımı ve meslek sahibi olarak hayata atılmaları, esnaflar sayesinde devlet tarafından garanti altına alınmış oluyordu.

Esnafa emanet edilen kimsesiz çocuklara örnek vermek gerekirse;

Bozok’tan gelen 4 çocuk yorgancıya, İçel’den gelen 3 çocuk şekerciye, Eskişehir’den gelen 7 çocuk terziye, Akşehir’den gelen 12 çocuk terlikçiye, Gümilcine’den gelen 6 çocuk nalbanta, Denizli’den gelen 14 çocuk kalaycıya emanet edilmişti.